ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ
Қалжа туралы не білеміз? |
| Қалжа – келінге арнап байланған қой. Баланы дүниеге әкелген ана өмірінде оның мәні зор. Қазақта босанған әйелге арнайы сойылған қойдың еті біткенше келінді жеке қалжалаған. «Жас босанған әйелдің тісі әлсіз болады, түсіп қалуы мүмкін» деп суық ас жегізбеген екен. Шаңыраққа шырылдап нәресте келген кезде сол үйдің тума-туыстары, таныстары жиналып, кішігірім той өткізген. Жас босанған ана мен бала үшін қой сойылады. Босанған анаға осы жас еттің сорпасын ішкізіп, етін жегізіп, жоғалтқан күш қуатын қайта жинайды. Енелер келініне қойдың етін ұсақтап турап, жас сорпамен терлеткен. Жақсы қалжалаған келіннің сүйектері қақсамай, тістері түспей, буындары жақсы, алты күннің ішінде үй тіршілігіне араласып кеткен. Қалжаға сойылғанқойдың алты буыннан тұратын мойын омыртқасын бірінші күні келіннің өзіне тісін тигізбей, қолымен мүжіткен. Еттен тазарған жұлынды тік таяқшаға кигізіп, баланың мойны қатқанша керегенің басына ілген. Бұл баланың мойны тез қатайсын деген ырым. Қазір... |
| Толығырақ... Оқылды: 442 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 13.05.2019 |
"Бас тарту" дәстүріміз жайлы |
| Басты қасқалау.Яғни, жолын ашу. Жоғарыдан төмен түзу бір сызық түсіре, тиісінше, көлденең тағы бір тіледі. Онысы тігінен түскен біздің жол, көлденең түскен сіздің жол дегенді ырымдағаны. Бас салынған табақты әкелгенде қазақ оның тұмсық тұсын төрге, шүйдесін есікке қаратып әкелген. Оның бірнеше түрлі дәстүрлік мәні бар. Біріншіден, ол несібенің адамға оң келуі, адал асы дегенді білдірсе, екіншіден, мұнда діни наным-сенім де жоқ емес. Айталық, дана қазақ мал басын құбылаға қаратып союға ниет ететіндіктен, оның тұмсық тұсы Меккенің топырағын иіскеген деп қастерленеді. Бұл туралы атақты Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметова «Бабалар аманаты» атты этнографиялық кітабында мынадай үзінді келтіреді: "Қонақтар кеткен соң жаңалап шай жасап, енді өзіміз дастарқан басына отырдық. Байқаймын, атаның (Бауыржан Момышұлы) қабағы салыңқы. Бір кезде: — Дастарқаның толымды, астарың дәмді болды. Әсіресе "ұмытылған тамақ қой мыналар" деп әсіп пен сүт құйған... |
| Толығырақ... Оқылды: 444 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 13.05.2019 |
ҚЫНАМЕНДЕ |
| Қазақтың көне дәстүрлерінің бірі қынаменде туралы түрлі мағлұмат бар. Бірінде қынаменде - ұлттық ойын-сауық кеші. Күйеу жігіт қалыңдық отауына немесе қыз жеңгесінің үйіне жолдастарымен алғаш келген күні өтеді, шығыста Қынаменде кеші күйеу қалыңдықпен кездескен күннің ертеңінде де өткізіледі. Қынаменде кешіне қатысушы қыз-келіншектер қызыл-жасыл киініп, тырнақтарын бояйтын болған делінеді. Енді бірінде құда түсіп, уәде пісіп, қалыңмал төлеген соң, күйеу жігіт атастырған қалыңдығын алғаш рет көруге келген тойы "қынаменде" деп аталады делінген. Бұл дәстүрдің ең басты мақсаты екі ауылды жақын қылу, достық орнату, дала халқына тән әзіл-оспақ, көрген жұртты күлдіретін театрландырылған юмордың бір түрі сияқты болған екен |
| Толығырақ... Оқылды: 678 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 25.04.2019 |
ҚАЗАН ШЕГЕЛЕУ ДӘСТҮРІ |
| Қазақ халқы ежелден-ақ қонақжайлығымен ерекшеленген. Тарихқа үңілсек, ұлттың бұл қасиеті көптеген ғасыр бойы қалыптасқан. Бұл халқымыздың кеңпейілдігін, адамгершілігін және адамдардың бір-бірімен өзара сыйластығын көрсетеді. Қазақта қонақ күтуге қатысты көне дәстүрлердің бірі қазан шегелеу деп аталады екен. Яғни бір-бірінің үйіне барғанда "осы үйдің қазанын шегелей келдік" деген. Осылайша, қонақжай халық бір-бірін күтіп, келген қонаққа дастарқан жайған. Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Археология және этнология кафедрасының доценті, тарих ғылымдарының докторы Ибадуллаева Зылиха Өмірбекқызының айтуы бойынша: «"Қазан шегелеу дәстүрі - құрбы-құрдастар, тамырлар, абысын-ажын арасында өтетін салт-дәстүрдің бірі. Бұл бір жағынан қазақ қоғамындағы қонақжайлықты білдіретін ұғым. Себебі қазан шегелеу дәстүрінде, яғни құдайы қонақ болып келген кісіге ас, тағам беріп, сый-сыяпатпен шығарып салу дәстүрі жатыр", - дейді. Тарихи мәліметтерге сүйенсек... |
| Толығырақ... Оқылды: 638 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 25.04.2019 |
БАЙҒАЗЫ |
| Байғазы – жасөспірім балалар жаңа киім кигенде орындалатын салт. Яғни, балалардың үлкендер тарапынан алатын сыйы. Аяғын басып ауыл үйлерін еркін аралауға жарап қалған бүлдіршіндерді жаңа киім киген күні «байғазыңды алып қайт» деп көрші-көлемнің, бірге отырған туыс-туаған, жақындарының үйіне жүгіртіп жібереді. Алақайлап қуанған бала ол үйлерге барып жаңа киімінің жарастығын көрсетеді. Балалар өздерінің неге келгенін: Киімімді көріңіз, Етегіме төгіңіз. Барар жерім әлі көп, Байғазымды беріңіз! – деген секілді тақпақ арқылы білтіреді. Ондайда үй ішінде үлкендер отырса баланың бас-аяғына түгел қарап шығып «тууу, недеген әйбәт жарасқан!», «күтіп ки», «құп жарасқан екен!» деген сияқты жақсы лебіздер білдіреді. Сонымен бірге баланың жаңа киіміне байғазы ретінде қолда бар теңге, тана, маржандар тағып береді.Ол бір жағынан қолдан тіккен киімге әсемдік берсе, енді бір жағынан кем жерлерін толықтау мақсатында қадалады. Өйткені, көшпел... |
| Толығырақ... Оқылды: 438 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 25.04.2019 |
Кемпір өлді |
| Қазақ халқында бұрынға заманнан қазіргі уақытқа дейін сақталған дәстүрлер өте көп. Сақталған дәстүрлердің ішіне «үйлену той», «беташар», «қыз ұзату» «той», «шілдехана», «көкпар», «тұсаукесер», «сүндет той» және де т.б дәстүрлер кіреді. Және біздің халықта сақталған, бірақ ұмытылып бара жатқан дәстүрлер бар. Ол дәстүрглерге «құрсақ той» және «ат тергеу» дәстүрлерін қосса болады. Өкінішке орай мүлдем сақталмай қалған дәстүрлер де бар. Сақталмай қалған дәстүрлердің ішіне «кемпір өлді» деген дәстүр кіреді. Үйленердің алдында жігіт бір қызды алу үшін, біраз кәделерді орындау керек. Кәде деген міндетті түрді орын алатын ғұрыптық және дәстүрлік жиынтықтар атауы. Үйлену кәделеріне «ат байлар», «төсек салар», «сүт ақы», «балдыз көрімдік», «отау жабар», «қол ұстар» және т.б кәделер кіреді.... |
| Толығырақ... Оқылды: 692 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 25.04.2019 |
Ақсарбас атау ғұрпы туралы не білеміз? |
| Ақсарбас - дәстүрлі дініміздегі қуанышта, қайғыда, ауырғанда, сапарға аттанғанда мал атап, құрбандық шалатын салты. Қауіп-қатерге ұшырағанында «А, Құдайым оңдасын! Мені осы қиындықтан құтқара гөр! Ақсарбас!» деп құдайы атайтын болған. Мұндай жағдайда «Ақсарбас!» деп үш рет айқайлаған. Сосын қауіп-қатерден аман қалғанында әлгі адам ауыл аймағын шақырып құдайы берген. Ақсарбасқа шалынатын малдар: бозқасқа (қой), көкқасқа (жылқы), қызылқасқа (сиыр). Адам ақсарбас атағанда қай малын айтса, соны құдайыға союға тиіс. |
| Толығырақ... Оқылды: 771 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 22.04.2019 |
АТ ТҰЛДАУ |
| Қазақ халқының дәстүрлі аза тұту рәсімі. Қаза болған адамның атына ерін теріс ерттеп, үстіне киім-кешегін жайып, қару-жарағын іліп, ең үстіне бас киімін қояды. Жоқтау айтып жүріп, аттың құйрық-жалын күзейді. Оны тұл ат, кейде қаралы ат деп атайды. Тұл ат жыл бойы мінілмей, бос жүреді. Бір жылдан соң марқұмның асына сойылады. Атты соярда да жоқтау айтылады. Мұндай салт қырғыздар, көшпелі өзбектер, осетиндерде де кездеседі |
| Толығырақ... Оқылды: 916 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 22.04.2019 |
Ілу |
| Қазақ халқы ежелден-ақ салт-дәстүрі, жөн-жоралғысы мол халықтардың бірі. Сан алуандығы, әр түрлі болуының өзі тамсандырмай қоймайды. Шет елден елімізге келген қонақтардың салт-дәстүрімізге тамсанып, әдемілігі мен көркіне көздері тоймай қызығатындары да сол болар. Сан алуан ұлттық киімнің түрлері, ұлттық тағамдары, салт-дәстүрі, ұлттық ойындары, тіпті бір киіз үйінің өзіндегі текеметі мен алашасы, уығы мен шаңырағы, кестелі жіптері, ағаш тостағандарының өзі неге тұрады. Көркіне көз тоймайтын кең даласы мен табиғатының сұлулығы бір бөлек. Осындай керемет жерде тұратын қазақ халқының қалыптасуы, әрине мәнді-мағыналы дәстүрдің туындауына себепші болады. Дәстүрлердің біздің заманымызға жеткені бар, жетпегені бар. Қалай болған күнде де бүгінгі күні орындалып жүрген салт дәстүрлеріміз заман талабынан қалмай өз болмысын сақтап қалған рәсімдер. Не дегенмен де салт-дәстүрлердің бізге жетуі, оның орындалуын, барысын өз көзімен көрген қариялардың айтуымен, жалғастырумен, мұра етуімен жеткен. Мы... |
| Толығырақ... Оқылды: 431 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 22.04.2019 |
Ерулік |
| Көшпенді халықтар негізінен қонақжай болып келеді. Қазақтардың тарихи деректеріне жүгінсек Ғұн, Түркі, дәуірлерінен бері қарай қонақжай халықтар көп болған. Бұл дәстүр қазақтарда жалғасып қалған. Қазақ халқы да қонақжай болып есептеледі. Қонақ келсе ішкен асын жерге қойып, қонағын күтуге кірісіп кететін халық. Біздің халық қонақты өте қатты қастерлейді. Қонақжайлық конақтың келетін жайлы хабардан басталады. Бұны білген үй иесі қонақты қарсы алады. Қонақты қарсы алудың түрі өте көп. Бұрынғы кезде төрелерді, патшаларды, үй иелері өз үйлерінен алыс болған жерде қарсы алатын. Оларды үлкен дайындықпен, ас-сумен, арнайы жақсы тағаммен қарсы алатын. Ал жеке қонақтарды есік алдында үй сыртында қарсы алатын болған. Сондай ақ тағы қонақты қарсы алудың, қонақ шақырудың бір ерекше дәстүрі бар. Бұл дәстүрдің аты - Ерулік. Бір ауылды жерге, басқа жақтан көшіп келген отбасы болса, оларды бірден көршілері міндетті түрде қонаққа шақырады. Көршілер бір жағынан қонақжайлығын көрсеткісі келсе, екіншіден б... |
| Толығырақ... Оқылды: 492 Санат: ДӘСТҮР ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ Уақыты: 22.04.2019 |
